De comeback van Bildung in het onderwijs 

In 1998 was ik 20 jaar en begon ik aan mijn HBO opleiding communicatie, marketing en creativiteit bij de The New School in Amsterdam. Toen heette de opleiding nog voluit: The New School for Information Services. Een hele mond vol. :-)

Wat mij zo aansprak aan de opleiding was de praktische insteek. Alle docenten waren werkzaam in het vak zelf en gaven voorbeelden uit de praktijk. Omdat ik nog geen idee had welke richting te kiezen na mijn opleiding was het brede vakkenpakket een verademing. De school bood maar liefst 15 (!) vakken, van fotografie tot auteursrecht en van English writing tot psychologie. Ik vond het een grote ontdekkingsreis.

Wat mij daarnaast aantrok was dat de school bewust klein bleef. Totaal had de school 50 studenten en de klassen waren klein. Hierdoor was er veel ruimte voor persoonlijke aandacht en zelfontplooiing. Hoe groot die luxe van tijd en aandacht was realiseerde ik me pas veel later. 

Gister* ging ik even terug in de tijd en was ik uitgenodigd op een feestje van ‘mijn oude’ New school, die zelf een stap zette op haar ontwikkelingspad. In het prachtige pand van ‘the Embassy of the Free Mind’ vierde we namelijk dat de school, naast 'Topopleiding 2020' een nieuw kenmerk mag gaan hanteren: 'Bildung' .** Vrij vertaald: zelfontplooiing.

Kees Spijker de directeur van The New School kreeg uit handen van Lisa Janssen van het evaluatiebureau voor het hoger onderwijs AeQui dit nieuwe Bildungkenmerk in de vorm van een oorkonde.

Hoewel de school dus eigenlijk al jaren aan Bildung doet, mag de school het officieel nu zelf ook uitdragen. Hoe dit er precies uit zal zien, daar ben ik benieuwd naar. Twee dingen weet ik al wel.

Docenten gaan, zo begreep ik, Bildung nog meer vervlechten in hun lessen, zodat hun lessen in een groter, maatschappelijk kader worden geplaatst. In het kort: 'What's in it for us all' in plaats van 'What's in it for me' alleen.

Een tweede concrete stap hierin - en deze vind ik zelf heel tof - is de samenwerking met de Bildung Academie.
Een nieuw snel groeiend instituut dat inspirerende en alternatieve vormen van onderwijs aanreikt. Vernieuwend juist door ook niet bang te zijn terug te grijpen op oudere disciplines zoals bijvoorbeeld: de retorica.

Inmiddels weet ik dat communicatie, marketing en creativiteit pas echt waarde krijgen als je er een stevig ‘waarom’ voor kan plaatsen. Anders gezegd: als deze middelen (wat het zijn) in dienst staan van iets groters.

Want: waarom communiceer je? Wat wil je met marketing onder de aandacht brengen? Wat wil je daarmee bereiken? Marketing, communicatie en creativiteit vanuit zingeving, of (moderner) 'purpose' kunnen werkelijk iets in gang zetten. Niet alleen voor onszelf, maar voor elkaar en -niet onbelangrijk- de hele wereld.

Welke dingen moeten we veranderen? Nou eigenlijk alle onwenselijke bijvangst van onze iets te enthousiaste acties uit het verleden: zoals klimaatverandering en de steeds normaler wordende burn-outs. En oh ja onze afnemende controle op onze aandacht in de vorm van schermverslaving. (juist ja, ook het scherm waar je dit stukje nu op leest :-)

Met Bildung ontwikkelen en behouden we een open geest, en daaruit leren we bewuste acties aangaan. Vanuit daar volgt een wereld met resultaten waar wel blij van worden. Minder handelen vanuit angst of stress dus, maar bewust, meer vanuit het resultaat wat we willen bereiken. Zoals Steven Covey het formuleert 'Begin with the end in Mind'

Mijn hart gaat sneller kloppen als hoofd en hart samenkomen.

Na uitreiking ontmoette ik veel inspirerende mensen uit verschillende disciplines die allemaal op hun eigen manier bezig zijn met Bildung, of ze het nu zelf zo noemen of niet.

Schrijver en docent Harry Starren noemde het in ieder geval volmondig Bildung. Hij was de hoofdspreker van de middag. Aan de hand van zes anekdotes gaf hij 6 facetten van Bildung weer. Ik ervaarde het als een vurig pleidooi voor menselijkheid. Hij schetste het leven als een spel dat we met zijn allen spelen (hij vergeleek het met apenkooien) waarbij we met elkaar de spelregels maken (je mag de grond niet raken!) mijn vrije interpretatie hiervan is: We maken als mensen onze eigen (spel)regels om het samenleven in de eerste instantie om het ons gemakkelijker te maken, niet om elkaar te straffen. (Ik realiseer me nu dat deze interpretatie van mij geen recht doet aan zijn vakmanschap in vertelkunst.)

Helaas was Dylan Vianen mede oprichter van De Bildung Academie, die ook zou spreken die middag ziek. Daarom plaats ik hier dit filmpje van zodat hij toch aan het woord komt. Als er iemand helder kan vertellen wat Bildung is en waarom het zo noodzakelijk is in onze huidige samenleving, is hij het.

*2 maart 2020
**Weinig tijd? Het woord Bildung valt voor het eerst op 0.55 sec , maar ik raad je aan de volle 4 minuut 13 even bekijken.